Kavramlar oluşturup onlarla ilgili pazarlama yapmayı ve gerçekte olmayan, varmış gibi yaptığımız, ya da zaten olan ama farklı isimler verdiğimiz konularla ilgili seminerler, zirveler yapmayı çok seviyoruz. Son günlerin moda konularından biri de, Satınalma 4.0. Peki bu kavram nedir, neleri içerir, ve acaba satınalmacıların otomasyon sonucu işlerini kaybetme riski var mı? 4.0 terimini ön plana çıkaran teknolojik gelişmelere kısaca değinelim, ve bu ana teknolojiler sayesinde yapılabilecekleri satınalma açısından inceleyelim.
Bilişim Teknolojileri
Big Data – Büyük Veri
Big Data, son teknolojik gelişmelerin en temel alt yapısı. Çok büyük ve yüklü miktarda veriyi kısa sürede işleyebilme yetkinliğinin geliştirilmesiyle birlikte, hem sahip olduğumuz, hem de dışarıdan indirdiğimiz verileri gerçek zamanlı karar verme mekanizmalarında kullanılmasını sağlayan bir teknoloji.
Cloud Computing – Bulut Bilişim
Bu teknoloji büyük miktarda veriye çok sayıda noktadan ulaşılmasını ve paylaşılmasını sağlıyor. Farklı noktalarda düşük teknik özellikli cihazlar kullanmak yerine, aynı, hatta daha düşük maliyetle çok yüksek işlem kapasitesi ve hız kullanabilen cihazlar sayesinde bilgi toplama, işleme ve paylaşma konularında maliyet ve hız avantajı getiriyor.
Blockchain – Blok Zinciri
Blockchain şifrelenmiş işlem takibi sağlayan dağıtık veri kayıt sistemi. Verilerin biriktirildikleri blokları aynı bir zincir gibi, birbirlerine şifreleme algoritmaları ile bağlayarak birçok bilgisayarda parça parça saklamasına ve bu zincirin birçok kişiyle dağıtık olarak paylaşılmasından bahsediyoruz.
Artificial Intelligence – Yapay Zeka
Bilgiyi toplama, işleme, istatistiksel ve mantıksal olarak öğrenme ve tecrübelerini kaydetme sayesinde yapay zeka programları ses ve görüntüyü algılamadan tutun, belli kararlar üretmeye kadar çok değişik işlevleri yerine getirmeyi başarıyor. Şu anda finans alanında kullanılan bu teknoloji, el ile yaptığımız pek çok analizi çok daha hızlı yapmamızı sağlayacak.



Fiziksel Teknolojiler



Sensor Technology – Sensor Teknolojisi
Ortamda oluşan değişiklikleri belirleyerek bilgiyi ileten sistemler. Fiziksel olduğu kadar radyo dalgaları, kızılötesi ya da lazer ile çalışabiliyorlar.
RFID – Radio Frequency IDentification – Radyo Frekansı ile Tanımlama
RFID bir nesnenin üzerinde bulunan özel bir etiket üzerinde nesneyle ilgili çeşitli bilgilerin saklanmasını, bu bilgilerin radyo frekansı ile belli bir mesafeden okunarak çeşitli cihazlara iletilmesini sağlar.
Internet of Things – Nesnelerin İnterneti
Sensorlar, radyo frekansı ve bilgisayarlar yardımıyla benzersiz bir şekilde adreslenebilir nesnelerin kendi aralarında oluşturduğu, dünya çapında yaygın bir ağ ve bu ağdaki nesnelerin belirli bir protokol ile birbirleriyle iletişim içinde olmaları sayesinde nesnelerin ve nesneleri kullananların hareket ve alışkanlıklarını anlamaya yarayan sistemdir.
3D Printing – 3 Boyutlu Yazıcı
Sanal ortamda tasarlanmış ve planları olan 3 boyutlu nesneleri katı formda somut nesnelere dönüştüren makinelere 3 boyutlu yazıcı denir.
Robotics – Robotik
Tekrarlanan ve öngörülebilen işlemlerin ve süreçlerin robotlarca yapılabilmesini araştıran mekanik, elektronik ve yazılım çalışmalarıdır.
Multimedya Teknolojileri
Augmented Reality – Artırılmış Gerçeklik
Bu amaca uygun cihazların (gözlük, akıllı telefon vs) nesneleri tanıma özelliğini kullanarak gerçek nesne görüntülerinin üzerine başka görüntü ya da bilgilerin eklenmesi kavramı.
Simulation Tools and Models – Simülasyon Modelleme
Sanal olarak programlanmış gerçeğe yakın bir ortamda çeşitli senaryoların denenerek gerçeğe oldukça yakın sonuçlarla görsel ve fiziksel olarak test edilmesini sağlar.
Chatbots – Konuşma Robotları
Hizmet sektöründe kullanıcılara destek olmak amacıyla tasarlanan, yazılı veya sözlü insan konuşmasını taklit eden yazılım uygulamalarıdır.
Voice Technology – Ses Teknolojisi
Yazıyı sese, sesi yazıya çevirebilen bu sistem bilgisayarların insan konuşmalarını anlayarak komut alabilmesini, ya da bilgisayarların insan sesi kullanarak iletişimde bulunmasını sağlayan yazılım ve donanım teknolojisidir.

Bu Teknolojilerin Satınalma Alanında Kullanımı Nasıl Olabilir?
Halen söz konusu teknolojiler satınalmanın değişik alanlarında kullanılıyor. Ancak yeni kullanımlar da orta ve uzun vadede söz konusu olabilir.
Operasyonel Satınalma – Tedarik Zinciri
Uzun zamandır var olan RFID ve Robotik çalışmaların son zamanlarda düşen maliyetlere karşın henüz depo ve stok yönetimi konusunda etkin kullanıldığını söylemek zor. Bunun en önemli nedenlerinden biri, hala müşteriye özel çözümler oluşturulması ve tak-kullan çözümlerin olmaması. Tedarikçiler ile gerçek zamanlı bilgi paylaşımı ve entegrasyon konusu ise pek çok şirket hala çekingen davrandığı ve bilgilerinin güvenliğinden endişe ettiği için ilerleyemiyor. Oysa burada elde edilecek sinerji oldukça yüksek ve mevcut teknoloji ile uygulanması çok daha kolay. Olası uygulamaları şöyle sıralayabiliriz:

- RFID ve sensor kullanımıyla farklı depolarda (koltuk ambarı dahil) bulunan stokların gerçek zamanlı olarak bilinmesi
- RFID ve sensor kullanımıyla depoya giriş ve çıkışların otomasyona bağlanması
- Robotik sayesinde depo girişinden çıkışına kadar tüm taşıma işlemlerinin robotlar tarafından yapılması
- Artırılmış gerçeklik ve RFID sayesinde kullanıcı, satınalmacı ya da depocunun ürün görüntüsünü aldığında ürünle ilgili stok bilgileri, fiyatı, depodaki yeri vb. bilgilere ürün görselinin yanında anında erişim sağlaması
- Sensor teknolojisi sayesinde hammadde ve yedek parça gibi kullanımların kaydedilmesi
- Yapay zekanın üretim, kullanım ve fire verilerini analiz ederek gelecek dönemler için kullanım tahmini belirlemesi (hatta sistem parametreleri ile kullanımları analiz edip kullanımı azaltması)
- Yapay zekanın girilen risk verileriyle birlikte en düşük stok seviyelerini belirlemesi
- Yapay zekanın sisteme girilmiş sözleşme ve minimum sipariş miktarı verilerini kullanarak gerektiği zamanda tedarikçiye sipariş oluşturması
- Blockchain, bulut teknolojisi sistemleri kullanarak tedarikçi ile stok, ihtiyaç, kullanım, üretim verilerinin paylaşılması ve yapay zeka ile sistem buyunca tüm iş emirlerinin oluşturulması
Stratejik Satınalma
Teknoloji strateji ve ihale konularına operasyonel satınalmaya göre hala çok az el atmış durumda. Halen kullanılan e-satınalma ya da e-ihale yöntemleri bile satınalmacıların ihtiyaçlarını tam olarak karşılamıyor olsa gerek, fazla yaygınlaşamadı. Satınalmanın stratejik ve ticari kısmının empati, güven ve iletişime dayalı olması, bu bölümün otomasyona geçmesini oldukça geciktirecek gibi duruyor. Yine de, oldukça zaman harcanan belli alanlarda teknolojiden faydalanmak mümkün.

- Yapay zekanın ERP sistemindeki verileri kullanarak harcama analizi ve önceliklendirme yapması ve bunu satınalma yöneticisine sunması
- Tedarikçilerin tamamıyla oluşturulan blockchain network sayesinde pazar verilerinin anlaşılabilmesi
- Yapay zeka, blockchain ve bulut teknolojisi sayesinde pazar analizi (ki burada dış kaynaklardan bilgi kullanımı da mümkün)
- Yapay zekanın pazar ve harcama analizlerini kullanarak kategori analizi yapması, satınalma yöneticisine öneriler sunması
- Yapay zeka tarafından tekliflerin girilen parametrelere göre otomatik toplanması, karşılaştırılması ve raporlanması
- Yapay zeka tarafından sistemde bulunan tedarikçi performansı, enerji ve işçilik kullanımı, fireler, kur, faiz gibi finansal değişkenler, ve girilen benzer ek verilere göre toplam maliyet analizi, finansal analiz yapılması ve sunulması
- Pazarlık sırasında tekliflerde yapılan değişikliklerin toplam değerde yaptığı oynamaların otomatik hesaplanması
- Tedarikçi performansının sisteme sürekli olarak girilmesi sayesinde gerçek zamanlı olarak ölçülmesi ve iletilmesi
Daha ötesi olamaz mı? Elbette olabilir. Bunlar şu an için listelediğimiz bazı örnekler. Çok daha uç örnekleri düşünebiliriz. Mesela artırılmış gerçeklik, yapay zeka ve özel gözlükler sayesinde pazarlık sırasında karşımızda oturan kişinin yüz ifadesinin anlamını, kalp atış hızını, yalan söyleyip söylemediğinin analiz edilmesi ve pazarlıkçıya bilgi verilmesi de mümkün, ancak terminatör misali karşımızda birisinin oturmasını hangimiz kabul ederiz bilinmez. Teknolojinin satınalma alanına daha çok girebilmesi ve Satınalma 4.0’ın gerçek olabilmesi için öncelikle çok daha iyi veri kalitesine ihtiyacımız var. Hala ERP sisteminde doğru kodlama yapamayan binlerce global şirket var, ve doğru veri olmadan istediğiniz kadar işlem ve analiz yeteneğiniz olsun, doğru bir yönlendirme almamız mümkün değil. Burada yaşanan bir sorun da, nispeten daha az göz önünde olan satınalma işinin bilgi işlem profesyonelleri tarafından yeterince anlaşılamıyor olması. Bu yüzden de sunulan çözümler yaygınlaşamıyor. Artık her meslekte olduğu gibi satınalmacılardan da bilgi teknolojileri alanında kendisini geliştirmiş ve bu çözümlere katkı sunacak profesyonellerin çıkması Satınalma 4.0’ın önünü açacaktır.